Performans Gelişimi ve Çocuk

Bu makalede, çocuk ve sportif performans ilişkisi hakkında bilimsel bilgiler paylaşılacaktır. Ayrıca branş seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalara da değinilecektir. Paylaşıma geçmeden söylemekte fayda var; bu paylaşımda, iki konu üzerinde durulacak ve bu iki konu arasında karşılaştırma yapılacaktır.

1. Acaba en başından itibaren tek bir spor branşı üzerinde mi yoğunlaşmalıyız ? Yani tek bir sporla devam edip tek bir alanda uzmanlaşıp en iyisi olmaya mı çalışmalıyız?
2. Yoksa asıl istediğimiz spor branşını yaparken acaba başka sporlarla da ilgilenmeli miyiz? Örneğin, sadece futbol mu oynamalıyız, yoksa futbol yanında başka sporlar yaparsak bir zararı olur mu?

Paylaşımımız ile bu sorulara cevap bulmaya çalışacağız. Öncelikle bir tahminde bulunun lütfen. Sizce hangisi daha etkili?

Ayrıca paylaşıma geçmeden önce bazı kavramların net olarak anlaşılması gerekmektedir. Ben şimdilik çok kısa tanımlar yapacağım.

Temel Motorik özellikler:

Kuvvet, sürat, çabukluk, çeviklik, esneklik, denge ve dayanıklılık özellikleridir. Bu özellikler gelişimimiz ve sağlığımız için çok önemlidir. Temel motorik özellikler hakkında ayrıntılı bilgilere buradan ulaşabilirsiniz.

Koordinasyon:

Koordinasyon kısaca, bir spor dalında çeşitli hareketlerin hızlı, akıcı ve uyumlu şekilde yapılmasıdır. Çocukken bu özelliklerimizi geliştirmeli, yetişkin ve yaşlılık dönemlerimizde ise, korumalıyız.

İnsan, Hareket ve Performans

Bildiğimiz gibi insan, yaratılışı gereği sürekli hareket etmek zorundadır. Bu zorunluluk yüzyıllar öncesinde, zor yaşam şartlarında hayatta kalabilmek için oldukça gerekliydi (1). Günümüzde ise; hareket kavramı akıllara spor, antrenman, müsabaka, performans gibi terimleri çağrıştırmaktadır. Bu terimlerin ortak paydası olan sporsal verim ise, bireyin spor yapma amacına göre değişiklik gösteren ve birçok literatürün de ilgisini çeken ve incelenen bir olgudur. 40 yıl önce antrenman plan ve programları, aslında ilgi duyulan branşın ustalarına ait teknik, taktik ve tüyolarından oluşmaktaydı. “Şampiyon öğretisi” adı verilen bu yöntem, zamanla yerini bilimsel araştırmalara bırakarak, şampiyon bilgisinden ziyade bilimsel bir kuram oluşturulmaya çalışıldı (2). Oluşturulan bilimsel kuramlar, antrenman temellerini oluşturdu ve zamanla alandaki profesyonelleşmelerle, antrenman kavramı en küçük birimlerine kadar incelenmeye başlandı.

Performans Gelişiminin Temel Dinamikleri

Sporcuların genel olarak gelişimi, çok yönlü gelişim ile spora özgü gelişim arasında bir dengede olmalıdır. Genel olarak sporcuların gelişimi, onların tüm bedensel gelişimlerini sağlamaya yönelik çok yönlü eğitim ile gerçekleştirilmelidir. Bu durum, yukarıda tanımını yaptığımız temel motorik özelliklerin .çalıştırılmasını gerektirmektedir. Sporcu büyüdükçe spora özgü çalışmaların ve becerilerin oranı artmalı ve daha özel (branşa yönelik) çalışmalara yönelmek gerekmektedir (3). Bu sebeple kuvvet, sürat, dayanıklılık, çabukluk ve denge gibi yetilerin maksimal düzeyde geliştirilmesi gerekmektedir. Motorik özellikler olarak bilinen bu yetiler, spora özgü performans özelliklerinin temelini oluşturmaktadır ve spora fiziksel ve fizyolojik uyum için oldukça önemli gereksinimler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Temel Motorik Özellikler ve Koordinasyon Becerisi

Bu motor özelliklerin uyum içinde etkin olabilmesi, koordinasyon becerisinin kalitesini belirlemektedir. Koordinasyon kalitesi ne kadar iyi ise, sportif hareketin amacına o kadar kısa sürede ve verimli ulaşılır. Çünkü beceri, aslında koordinatif yeteneklerin ortaya koyduğu bir sonuçtur ve dolayısıyla koordinatif yetenekler, sportif başarının bir bileşenidir (2). Çocuklarda koordinasyonun gelişimine katkı sağlayan çok yönlü ve farklı türde egzersizler, onların ilerleyen profesyonelleşme süreçleri için önemli bir temel oluşturmaktadır. Temel motorik özellikler ve koordinasyon yetisi tüm spor branşları için gereklidir ve başarıyı belirleyen önemli bir faktördür. Burada farklı bir husus ise, motor becerilerin sportif performansı etkilemesi yanında, spor branşlarının da motor becerileri etkilemesidir. Sprinterler için sürat yetisi oldukça önemlidir. Süratli olanlar sprint performansında başarılıdır fakat sprint antrenmanları ile bu performansta gelişim sağlandığı aşikardır (3). Bu durumda motor beceriler hem sportif performansı etkileyen hem de sportif performanstan etkilenen bir konumdadır.

Antrenmanların spor dalına özgü hedefleri hem genel (çok yönlü gelişim) hem de özel (spor dalına özgü) motor becerilerin geliştirilmesidir. Genel motorik özelliklerin sporda başarıyı etkileyen bir husus olması, “hangi spor branşında olursa olsun, antrene edilmiş bir motorik özellik, diğer bir spor branşında da başarıyı etkileyen bir özellik olabilir mi?” sorusunu akıllara getirmektedir. Dolayısıyla bu paylaşımımızda, sporcu çocukların, ilgilendikleri diğer spor aktivitelerinin, motorik özelliklerine etkileri tartışılacaktır.

Temel motorik özellikler her spor dalında eşit olarak kullanılmamaktadır. Örneğin halter sporu için kuvvet, hayati öneme sahipken; sürat o kadar da başarıyı belirleyici bir özellik değildir. Taekwondo, basketbol, futbol gibi sporlarda ise aksine tüm motor becerilere hatırı sayılır derecede ihtiyaç var. Bir futbolcu kuvvetli, hızlı, çevik ve dayanıklı olmalı elbette. Konuyla ilgili, benimde yazarlığını yaptığım bilimsel bir makaleden yararlanmak istiyorum.

Çocuk, Spor ve Performans

Araştırmacılarımız; sadece futbol oynayan ve futbol yanında en az 1 spor daha yapan 146 sporcu ile bir çalışma yaptı. Araştırmaya katılan sporcular; 10-12 ve 13-15 yaş kategorilerinde; sadece futbol ile ilgilenen ve futbol ile beraber farklı spor branşları ile de ilgilenen olmak üzere iki gruba ayrıldı. her iki yaş grubu için de uygun istatistik yöntemler ile karşılaştırmalar yapıldı. Karşılaştırmalarda, bahsedilen temel motorik özellikleri ölçebilmek için bazı sportif testler uygulandı ve sonuçlar kayıt altına alınıp incelendi. Sonuçta ne bulundu dersiniz?

Elde edilen ölçüm sonuçları neticesinde; çocukların küçük yaşlarda tek bir spor branşı yerine farklı spor branşları ile de ilgilenmelerinin, bunun yanında farklı spor branşlarının temel becerilerini içeren oyun formlarının antrenman programlarında yer verilmesinin, çocukların motorik özelliklerinin gelişimine olumlu katkılar sağlayabileceği ve performanslarını arttırabileceği ortaya çıktı. Uygulanan tüm testlerde, farklı sporlarla ilgilenen grup, sadece futbol oynayan gruptan daha iyi sonuçlar elde etti.

Dolayısıyla; çocuklarla çalışan antrenörlerin, temel spor branşı antrenmanlarının yanında, diğer spor branşlarının hareket becerilerini de içeren eğitsel oyunlarla desteklenmiş antrenman programları kullanmalarının, çocukların motorik ve koordinatif beceri seviyelerini arttırabileceği söylenebilir.

Sonuç

Yani özetle (burada çocuklara sesleniyorum), farklı spor branşları ile ilgilenmenin, hem ilgilendiğiniz spor dalına, hem de gelişiminize katkı sağlayacağı bilimsel olarak ispatlanmış oldu. Öyleyse siz siz olun, “daldan dala atlama, bir koltuğa iki karpuz sığmaz, birini tam yap yeter” gibi asılsız söylentilere aldanmayın. Küçük yaşlar tek bir spor dalına odaklanmak için çok erken. İmkanlar yetmiyorsa, gittiğiniz spor antrenmanlarında, öğretmeninizden farklı sporlara ait oyunlar oynatmasını isteyebilirsiniz…

Araştırma sonuçlarının, özellikle çocuk sporcularla çalışan antrenör ve diğer spor insanlarına, çocukların antrenman programlarının hazırlanması ve hazırlanan plan ve programlara yön verilmesi noktalarında yardımcı olacağı aşikar…

Makalenin orijinal haline buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynakça

1- Zorba, E. (2001). Fiziksel uygunluk (Vol. 2). Ankara: Gazi Kitabevi.

2- Muratlı, S., Kalyoncu, O., & Şahin, G. (2007). Antrenman ve müsabaka. İstanbul: Ladin Matbaası.

3- Bompa, T. O., & Haff, G. G. (1999). Periodization. Theory and methodology of training. Australia: Human Kinetics.